Tramlijn 2 van de Gemeente Tram Nijmegen in foto's

 

 

 

​

 

 

 

In het kort de geschiedenis van lijn 1: Opening, verlengingen en opheffing

 

Lijn 2 van de Gemeente Tram Nijmegen had ten doel:

- de vervanging van de NmTM stoomtramlijn naar Ubbergen en Beek (onderlangs)

- de vervanging van de NmTM stoomtramlijn naar Berg en Dal (bovenlangs); het stadsgedeelte van deze lijn werd door GTN lijn 1 afgedekt.

 

 

 

​

De situatie van het tramnet van de GTN daags voor de opheffing van lijn 1 op 7 juli 1952. Lijn 2 heeft rood ingetekende haltes.

Tekening: NVBS D. vd Spek.

 

 

 

De ingebruikname was op:

- 1 januari 1913 Hunnerpark - Beek (Hotel Spijker).

 

 

Wijzigingen vonden plaats op:

- 15 januari 1913 Verlengd vanaf Beek via het viaduct tot Berg en Dal

- 22 september 1952 Verlengd vanaf Hunnerpark tot Kelfkensbosch

 

 

De opheffing:

Op zaterdag 19 november 1955 werd de laatste normale dienst gereden.

Op zondag 20 november 1955 werd een laatste rit met Nijmeegse trams gereden met de motorwagens 21, 28 en 29. Na terugkeer in Nijmegen konden de trams voorgoed naar de remise inrukken.......

 

 

 

Enkelspoorbeveiligingen

 

Lijn 2 was een enkelsporige interlokale tramlijn met wisselplaatsen. Er was geen enkelspoorbeveiliging, maar men reed op dienstregeling met vaste wisselplaatsen. Wel lag er een diensttelefoonlijn langs de gehele route.

In verband met het toenemende wegverkeer in de jaren ’50 werden er lichtbakken opgehangen op onoverzichtelijke plaatsen langs de Rijksstraatweg om zo de komst van de tram aan te kondigen.

 

 

 

Het onderstation

 

De bovenleiding van lijn 2 was dubbel uitgevoerd; niet vanwege een enkelspoorbeveiliging, maar om voldoende elektrisch vermogen beschikbaar te hebben langs de lange lijn. Omdat het venijn in de staart zat, namelijk de klim van 80 meter van Beek naar Berg en Dal en vanwege de grote afstand tot het voedingspunt, werd in Beek onderaan de Van Randwijckweg een onderstation gebouwd, dat de trams op hun weg naar boven van extra vermogen zou kunnen voorzien. In de praktijk bleek dit alleen noodzakelijk te zijn, wanneer er een frequentere dienst werd gereden, dan een halfuursdienst.

Op 28 december 1912 was het onderstation gereed. Het bood onderdak aan een éénanker-omvormer van 300 kW die 820 volt gelijkspanning maakte uit de aangevoerde 10.000 volt.

Aan de rechterzijde was een wachtruimte voor de trampassagiers aangebouwd.

Tot eind 1916 heeft het onderstation ook de stroom geleverd aan de Clever Strassenbahn voor het traject van Beek naar Kranenburg.

 

 

 

De route van lijn 2 van het Kelfkensbosch tot Berg en Dal in de jaren ’50

 

 

 

​

Lijn 2 begon oorspronkelijk op het Hunnerpark, maar vanaf  22 september 1952 op het Kelfkensbosch. Wie van het station of uit de stad kwam, diende oorspronkelijk eerst tramlijn 1 en vanaf 22 september 1952 trolleylijn 1 te nemen. We zien boven de achterste bijwagen de trolleybovenleiding hangen, komende vanuit de Hertogstraat.

Het is iets voor 10:00 uur op 21 augustus 1954, want we zien mw 28 als 3e dienstwagen op lijn 2 met de bw 101, 102 en 106 het Kelfkensbosh oprijden, waar in dat jaar nog steeds noodwinkels staan. Twee bijwagens zullen bij halte Hunnerpark opgesteld worden om door de beide andere dienstwagens te worden opgepikt, want op het Kelfkensbosch staan ze te veel in de weg. Foto: EJ Bouwman.

 

 

 

​

Op 23 augustus 1952 rijdt mw 25 met bw 103 in de St. Jorisstraat tussen het Kelfkensbosch en het Hunnerpark.

Foto: EJ Bouwman.

 

 

 

​

Motorwagen 27 van lijn 2 staat in september 1955 aan de halte Hunnerpark klaar voor vertrek naar Berg en Dal. De rails van lijn 1 zijn verwijderd; er ligt alleen nog een omloopspoor voor lijn 2. De halte was een vluchtheuvel midden op straat. De tram staat op het weggedeelte staduitwaarts, terwijl het verkeer vanaf het Keizer Lodewijkplein stadinwaarts op het weggedeelte tussen de tram en het wachthuisje moet door rijden. Het wachthuisje rechts bestaat nog steeds en doet, zij het een kwart slag gedraaid, dienst als kiosk. Foto: JGJ van Lith.

 

 

 

​

Bij het verlaten van het Hunnerpark stak de tram parallel aan lijn 1 de weg over en boog vervolgens, in het midden van de rotonde met een redelijk diepe doorsnijding door het gras naar links in de richting van de Ubbergseweg. Nadat de weg nogmaals overgestoken was, liep de lijn in zijligging op een eigen baan tot aan het punt, waar de afdaling langs de Nieuwe Ubbergseweg naar Ubbergen begon.

Een tramstel van lijn 2 doorsnijdt op 19 augustus 1954 het Keizer Lodewijkplein vanaf het Hunnerpark in de richting van de Nieuwe Ubbergseweg. Foto: E.J. Bouwman.

 

 

 

​

Op 21 juli 1952 is een tramstel van lijn 2 bijna bovenaan de helling van de Nieuwe Ubbergseweg aangekomen op weg naar het Hunnerpark. Vanaf de Nieuwe Ubbergseweg liep de tramlijn tot aan Beek van Nijmegen uit gezien aan de linkerzijde van de weg, dus tegen het verkeer in.

Foto: E.J. Bouwman.

 

 

 

​

Motorwagen 29 is op 30 mei 1955 vrijwel onderaan de helling van de Nieuwe Ubbergseweg en zal daarna invoegen in de Ubbergseweg, die wat lager al te zien is. Foto: E.J. Bouwman.

 

 

 

​

Onderaan de helling aangekomen steekt mw 27, met een gekoppelde soortgenoot , op 31 mei 1955 met een klein slingertje de van links invoegende de Ubbergseweg over en volgde deze tot aan wisselplaats De Valk. Foto: EJ Bouwman.

 

 

 

​

Tramdrukte in 1953 bij wisselplaats De Valk in de Ubbergseweg. Rechts in het veld ligt tegenwoordig de N325 met het tankstation.

Foto: E.J. Bouwman

 

 

 

​

Mw 27, met een soortgenoot als vervanger van de bijwagen, nadert na wisselplaats De Valk de S-boog bij Villa Bergzicht op 31 mei1955.

Villa Bergzicht heeft moeten wijken voor de aanleg van de N325 naar Kleve. Foto: EJ Bouwman.

 

 

 

​

Op 21 juli 1952 is motorwagen 4, geleend van lijn 1, met een grote bijwagen uit de serie 101 - 106 juist Villa Bergzicht gepasseerd en begint aan de klim naar huize Waalheuvel. Aan de trammast is één van de lichtbakken te zien, die het verkeer moesten waarschuwen voor de komst van de tegen het verkeer in rijdende tram. Foto: E.J. Bouwman.

 

 

 

​

In 1955 is een tramstel, na de S-bocht in de Rijksstraatweg, de links gelegen Oude Holleweg met huize Waalheuvel gepasseerd. Wanneer de Oude Holleweg naar boven beklommen werd, kwam men in Hengstdal uit bij het eindpunt van lijn 1. De bijwagens werden in 1955 niet meer gebruikt, maar bij groter vervoersaanbod koppelde men twee motorwagens aan elkaar, zoals op deze foto is te zien. Foto: E.J. Bouwman.

 

 

 

​

Een motorwagen uit de serie 21 - 30 op 3 augustus 1951 voor Café De Tol in Ubbergen. Foto: EJ Bouwman.

 

 

 

​

Mw 22 heeft op 30 mei1955 het tolhuisje in Ubbergen (links op de foto) achter zich gelaten en is aan de klim naar het Franse Pensionaat begonnen . Foto: EJ Bouwman.

 

 

 

​

Nog steeds in 1955 klimt de combinatie van twee motorwagens  naar het Frans Pensionaat. Foto: E.J. Bouwman

 

 

 

​

Mw 22 met een bijwagen uit de serie 101 - 106 heeft op 14 augustus 1953 boven op de heuvel het Frans Pensionaat bereikt.

Foto: EJ bouwman.

 

 

 

​

Na de ingang van het Frans Pensionaat (nu De Refter) daalt de Rijksstraatweg weer tot in Beek. Achter het hek naast de tram ligt het pensionaat; op de achtergrond Villa Heuvellust. Onderaan de helling lag de wisselplaats Oude School. Het tramstel rijdt hier, in 1952, in de richting van Nijmegen.

In feite is er op het gedeelte vanaf Waalheuvel in Ubbergen tot aan het onderstation in Beek niet veel veranderd; men hoeft alleen maar de rails in de straatklinkers en de vakwerktrammasten met gebogen uithouder langs de weg er bij te denken en men ziet de tram zo weer rijden…..

Foto: E.J. Bouwman.

 

 

 

​

Na de afdaling vanaf het Frans Pensionaat volgde de halte met wisselplaats Oude School, genoemd naar de school, die tussen de twee trams in te zien is. Motorwagen 22 naar Kelfkensbosch heeft gewacht op motorwagen 29  met een gekoppelde soortgenoot in de richting Berg en Dal op 31 mei 1955 . Foto: EJ Bouwman.

 

 

 

​

Motorwagen 28  staat op 20 juli1952 bij de halte Raadhuis in Beek, vanwaar de weg naar de Ooipolder afsloeg; ook nu nog een druk  punt. De Rijksstraatweg was in de jaren '50 de enige verbinding tussen Nijmegen en Kleve, zodat alle verkeer, dus ook touringcars en vrachtwagencombinaties, de Rijksstraatweg met de tram moesten delen. Foto: EJ Bouwman.

 

 

 

​

Dezelfde halte van de andere kant gezien met mw 23 op 17 augustus 1953. Foto: EJ Bouwman.

 

 

 

​

Na het hotel Spijker, waar nu nog vele tramfoto’s hangen, reed de tram met een S-boog, waarin het spoor tevens verdubbelde, naar de Van Randwijckweg met een wisselplaats vlak voor het onderstation. Aan de rechterzijde van de Rijksstraatweg lag een opstelspoor langs de keermuur van de Van Randwijckweg, het zogenaamde Duitslandspoor. Hier kon zo nodig een bijwagen afgehaakt worden en stond ook vaak de Railreiniger strategisch opgesteld, om eventueel defect materieel te kunnen wegslepen…..

Op de foto zien we op dit punt twee tramstellen, met onder andere mw 21 en bw 104, elkaar passeren, terwijl er een derde stel vanaf de Van Randwijckweg naar beneden komt. 14 augustus 1953, foto: EJ Bouwman.

 

 

 

​

En hier staat de railreiniger op het wisselspoor in de Van Randwijkweg voor het onderstation aan het begin van de klim naar Berg en Dal. Voor het begin van de dienst reed de wagen een poetsrit over het bergspoor. Datum en fotograaf onbekend.

 

 

 

​

De railreiniger tijdens de poetsrit nog bezig op het viaduct, terwijl de dienstwagen onder het viaduct al aan de klim begonnen is.

Datum en fotograaf onbekend.

 

 

 

​

Motorwagen 22 heeft de wisselplaats bij het onderstation verlaten en begint aan de lange klim langs de linkerzijde van de Van Randwijkweg naar Berg en Dal. 31 mei 1955, fotograaf onbekend.

 

 

 

​

1Motorwagen 23 en bijwagen 106 klimmen op 21 augustus verder de Van Randwijckweg op. Foto EJ Bouwman.

 

 

 

​

In 1953 rijdt de volgtram op de Van Randwijckweg nog onder het viaduct door, terwijl het voorste tramstel al op het viaduct gestopt is.

Foto:E.J. Bouwman.

 

 

 

​

Na onder het grote betonnen viaduct door te zijn gereden, boog de tram naar rechts af, waarbij een plantsoentje met gras doorsneden werd; nu nog te herkennen als voetpad. De tram is na dit grasveldje de Van Randwijckweg overgestoken naar de Wester Bergweg en klimt verder naar de Sterrenberg. Jaartal en fotograaf onbekend.

 

 

 

​

In de Wester Bergweg lag de wisselplaats Parkwacht. Op de Sterrenberg, op de achtergrond zichtbaar, boog de tram voor de uitspanning met uitzichttoren langs met een scherpe boog naar rechts naar de Ooster Bergweg . We zien motorwagen 28 ca 1930. Fotograaf onbekend.

 

 

 

​

Na een bocht van een halve cirkel voor de uitspanning langs op de Sterrenberg, rijdt de tram met mw 29 op 21 juli 1952 over de Ooster Bergweg naar het landhoofd van het viaduct. Aan de (op de foto) linkerzijde van de weg staat nog steeds een goed onderhouden trammast op particulier terrein. Foto: E.J. Bouwman.

 

 

 

​

Op het viaduct, waaraan het Bergspoor haar faam dankte, werd meestal even gestopt om de passagiers van het uitzicht te laten genieten. Een tramstel rijdt op 17 augustus 1954 op het bergspoorviaduct in de richting van Berg en Dal. Foto: E.J. Bouman.

 

 

 

​

Motorwagen 23 bij het bruggenhoofd van het viaduct aan de kant van Berg en Dal. ca 1950, fotograaf onbekend.

 

 

 

​

Na het viaduct boog de lijn naar rechts langs de tuinmuur van de villa, die aan de linkerzijde van de trambaan stond (en nog steeds staat...). Vervolgens werd de Hogeweg bereikt, die nu aan de rechterzijde werd gevolgd tot aan de wegenkruising in Berg en Dal. De tram heeft op 21 juli 1952 het viaduct verlaten en is nu de Hogeweg in Berg en Dal opgereden. Foto: E.J. Bouwman.

 

 

 

​

Aan het einde van de Hogeweg komt de tram in Berg en Dal aan. Links komt de steile helling van de Van Randwijckweg omhoog, waarlangs later de gehuurde Crossleybussen van de GTN met huilende motor omhoog moesten zwoegen. De tramrails zijn hier nog geruime tijd na de opheffing blijven liggen. Jaartal en fotograaf onbekend.

 

 

 

​

Nadat de Hogeweg en de Van Randwijckweg samengekomen waren, sloeg de tramlijn linksaf, waar direkt om de hoek het eindpunt met omloopspoor en het wachthuisje gelegen waren. Het jaartal is, evenals de fotograaf, onbekend, maar gezien de Peugeot bestelbus zal het toch om en nabij 1955 geweest zijn. Wanneer men de weg langs Hotel Hamer een aantal kilometers naar Nijmegen volgde, kwam men in Hengstdal uit bij het eindpunt van lijn 1.

 

 

 

​

Tot slot motorwagen 21 aan het eindpunt in Berg en Dal op 13 november 1952. In het wachthuisje was een diensttelefoon, waarmee de trambestuurder toestemming voor vertrek kon vragen. Foto: EJ Bouwman.

 

 

Hier eindigt de fotoreis langs GTN tramlijn 2, het Bergspoor. Dit Bergspoor was vermaard in binnen- en buitenland en vormde een geliefd uitstapje. Het traject zal nooit meer terugkeren, hoewel er in de loop van de jaren diverse plannen zijn gemaakt, met name toen het viaduct nog bestond. De vervoerswaarde is te gering en de investeringen te hoog om het Bergspoor te laten herleven. Sic transit gloria mundi.