Introductie
Stadsvervoer in
Nijmegen
Al het andere
Streekvervoer rond
Nijmegen
Museum Tram Nijmegen
Eigen briefpapier.............!
De plannen voor een museumtram in Nijmegen
In de herfst van 1987 verscheen opeens het bericht in de kranten, dat de winkeliersvereniging van de Hezelstraten in Nijmegen plannen heeft om een tram in het voetgangersgebied van de Hezelstraten op en neer te laten rijden; een en ander om deze winkelpromenade wat op te leuken. Historisch gezien geen gekke gedachte, omdat GTN tramlijn 1 tot juli 1952 door de Hezelstraten had gereden.
Er kwam echter zoveel positieve respons, dat de plannen al gauw wat breder aangepakt werden: het moest een ringlijn worden, die de laaggelegen Waalkade, waar de cruiseschepen van de Rijnvaart aanlegden, moest verbinden met het hoger gelegen winkelcentrum.
Hierbij dient te worden aangetekend, dat de bereikbaarheid van het winkelcentrum vanaf de Waalkade aan heel lang een onderwerp is geweest voor allerlei gemeentelijke plannenmakerij, zoals roltrappen, een stoeltjeslift tot zelfs een kabelbaan, om de kapitaalkrachtige 60-plussers vanaf de boot het centrum in te krijgen.
De gemeente Nijmegen liet het ingenieursbureau Goudappel Coffeng een haalbaarheidsonderzoek doen naar een ringlijn vanaf de Waalkade, via de Voerweg omhoog naar de Burchtstraat en van daar via de Grote Markt, Augusteinenstraat, Houtstraat, Lange Hezelstraat en Nieuwe Markt terug naar de Waalkade. Men durfde het niet meer aan om de lijn via de Stikke (=steile) Hezelstraat te laten lopen, hetgeen lijn 1 indertijd wel deed. De uitkomst was dan het plan levensvatbaar was.
De zaken werden vervolgens voortvarend aangepakt: via het EMA (Electrische Museumtram Amsterdam) werd alvast een bijwagen, de Kassel 519, aangekocht, die op 29 november 1987 met veel feestelijk vertoon in Nijmegen werd binnengehaald. Om het publiek warm te krijgen was ook een motorwagen, de Kassel 224, tijdelijk geleend van het EMA, zodat een kompleet tramstel op diepladers door de Burchtstraat in Nijmegen werd gereden.
De mensenmassa en de Kassel 224 op de Grote Markt in Nijmegen tijdens de presentatie op 29.11.1987, gezien vanaf het Waaggebouw. (Foto Antoon Janssen)
Kassel emr 224, gezien vanuit de Kassel ahr 519, tijdens de presentatie op de Grote Markt in Nijmegen; 29.11.1987. (Foto Antoon Janssen)
De 519 zou meteen in Nijmegen achterblijven om te worden opgeknapt; echter een stallingsruimte was nog niet gevonden. Door bemiddeling van ondergetekende kon de wagen worden gestald in een golfplaten opslagloods bij de papierfabriek KNP Nijmegen (later: Sappi Nijmegen) aan de Ambachtsweg. Er werd tevens toestemming van KNP verkregen om in deze loods met een werkgroep aan de wagen te mogen werken.
Zie ook het artikel hierover in IBIS-Nieuws, het personeelsblad van KNP Nijmegen. Het zal duidelijk zijn, dat, als dank voor de geleverde inspanningen, de aanstelling van ondergetekende tot Coördinator Restauratie bijna onontkoombaar was.........
Maar Nijmegen had weer een tram; nochtans opgeborgen in een loods bij papierfabriek KNP Nijmegen en in restauratie....
De Kassel 519 na plaatsing in de loods bij KNP Nijmegen; najaar 1987.
De KVG 519 'in behandeling van de restauratiegroep' ingeklemd tussen de wand en balen cellulose, 7 mei 1988. Foto: Erik Swierstra.
De eerste tramritten in Nijmegen na 33 jaren !
De verbondenheid met KNP ging echter nog verder: in 1988 bestond KNP Nijmegen (voorheen Papierfabriek Gelderland, later Sappi Nijmegen) 80 jaar; reden voor een feestje. Voor familieleden en andere belangstellenden zouden in mei open dagen worden georganiseerd. Hier deed zich een mogelijkheid voor om een stunt uit te halen op de gemeentelijke stamlijn, die langs het fabriekscomplex loopt en die zowel KNP Nijmegen, als de Museum Tram Nijmegen de nodige publiciteit zou kunnen opleveren. Dus werd de Kassel 224 weer even geleend van het EMA en door middel van een lorrie met vier heftruckaccu's geëlektrificeerd. Er werd zolang bij de NS gezeurd, totdat uiteindelijk toestemming werd verkregen om met de tram op een gedeelte van de stamlijn te mogen rijden. Dit stuk spoor werd zorgvuldig opgemeten, om te controleren of er nog aanpassingen voor de tram gedaan moesten worden (smallere wielbanden !). Alleen een wissel bleek een extra strijkregel nodig te hebben, dat door de Technische Dienst van KNP netjes op maat werd aangemaakt. Een uitgebreid verslag van de voor- en tegenspoed in dit project werd ook beschreven in het IBIS Nieuws. De open dagen op 7 en 8 mei 1988 zijn prima verlopen, mede dankzij de EMA trambestuurder Mart Vlaanderen, en menig Nijmeegs kind zal tijdens deze dagen voor het eerst in z'n leven een tramritje gemaakt hebben.
De tram op het fabrieksspoor van KNP; de Chef ETD Luud Adriaaansens legt de laatste hand aan de elektrische verbinding van de heftruckaccu' s
met de tram, voorafgaande aan de proefrit met NS vertegenwoordigers op 6 mei 1988.
De tram vertrekt van de tramhalte bij de portiersloge van KNP en steekt de overweg over. 12 mei 1988.
Na de overweg rijdt de tram door de boog om evenwijdig aan de Energieweg te komen. 12 mei 1988.
Voor de overweg bij de Gamma was het spoor verzegeld met een slot en kon niet verder worden gereden. Goed te zien is hier de lorrie met vier heftruckaccu's voor de stroomverzorging. De stroomafnemer van de tram was bij het EMA achtergebleven, omdat deze voor het transport naar Nijmegen toch verwijderd moest worden en in Nijmegen niet nodig was. 12 mei 1988.
Hemelsvaartdag 12 mei 1988
Op Hemelvaartsdag 12 mei 1988 stond de 224 nog te beschikking en op deze dag werd voor sympathisanten van de Museumtram een aantal ritten gemaakt.
De rit van 14:00h voor prominenten
Voor aanvang van de rit van 14:00h, waarbij onder andere de schrijvers van het boek Gemeente Tram Nijmegen, de heren Streefland en Van Reen en de directeur van het Gemeentelijk Vervoerbedrijf, de heer Verberne aanwezig zouden zijn, deed een aanwezige NS-ers het aanbod om het slot op het spoor bij de Gamma los te maken en dan door te rijden tot de spoorwegovergang bij de Hezelpoort in het centrum van Nijmegen. Dit was gewijde grond, want hier reden vroeger zowel stadstramlijn 3 naar Neerbosch, als de stoomtram Maas & Waal naar Druten en Wamel. En dan wint de emotie het van de rede en zo vertrokken we met een tram vol prominenten op weg naar Nijmegen, over spoor dat niet op geschiktheid voor tramwielbanden was opgemeten..............
De 224 met de voorste as tussen het spoor ter hoogte van de oude NYMA fabrieken; 12 mei 1988.
We kwamen halverwege...........
Toen zakte de tram met de voorste as tussen het te wijde spoor: einde van de reis; alle prominenten uitstappen ! Omdat we feitelijk illegaal onderweg waren, werd voorzichtig op het station van Nijmegen nagevraagd wie de dienstdoende storingsmonteur was. Een geluk bij een ongeluk: het was een oude bekende; toen en nu zeer actief bij de Gelderse Smalspoor Stichting. Hij heeft kans gezien de wagen 'ongemerkt' weer op de rails te krijgen (het misdrijf is inmiddels verjaard !!). Er bleef niets anders dan de wagen met een enorme kater weer heel voorzichtig terug te rijden naar het 'veilige' spoor bij KNP. De prominenten hadden hun heil inmiddels elders gezocht...........
Muurvast..........
Exit Museumtram
Of het bovenstaande nu een slecht voorteken was weet ik niet, maar bijna een jaar later, op 13 april 1989, werd het plan voor de museumtram, ondanks het gelijk van de uitgevoerde haalbaarheidsstudie, door de gemeenteraad van Nijmegen weggestemd en was het over en uit met de mooie plannen. De bijwagen 519 is nog een jaar bij KNP en later bij transportbedrijf Te Winkel en Oomes opgeslagen geweest, totdat de wagen uiteindelijk aan het einde van de jaren negentig naar de sloper is gebracht.
Uit: De Gelderlander 05-02-1998. De Kasselse bijwagen 519 is een aantal maanden later naar de sloop gebracht.
Documentaire van de Lokale Omroep Nijmegen 'De laatste halte'
De Lokale Omroep Nijmegen heeft in 1992 een bijzonder aardige documentaire gemaakt: 'De Laatste Halte, het onvoltooide tramverleden van Nijmegen', over de GTN, de pogingen van de Museumtram en de voorvallen met de 224, waarin ook ondergetekende, uh.... tot één van de, uh...... geïnterviewden, uh.... behoort.
De gehele documentaire staat in drie delen op YouTube en duurt in totaal ongeveer een half uur, maar is zeer de moeite waard om te worden bekeken. Oude beelden van de GTN worden afgewisseld met interviews met trambestuurders en ook het verhaal van de Museumtram zit hier doorheen geweven.